. Ranvulh
chungchanga zawhna kan dawn thin te chhanna.
1
Kan ar vulhte hi damlohna an neih hriat mangloh hian an thi leh tawp
mai thin a ?
Ans:
Tunlai season thlirin, in archaw pek lo enchiang the u.A hmuar palh ani thei. Tin, ruahtui leh PHE tuilak te pawh a
thianghlim tawk lo thei tho. Ar hi tuar zuau tak an ni si a, chuvangin an tui intur chu chhuanso hmasak nise. Tin, antibiotic
supplements telh a tha hle ang.
2
Arpul hrileng ansawi kan hre silo, kana r vulhte kawthalo vin an thi ta nual mai!
Eng vangnge ni ang ?
Ans: Ar kawthalo awmtirtu tlangpui ber chu Coccidiosis an ti a. Coccidiostat
( chutiang natna hrik thahnahlo chu) an tui inah lo telh t ache. Vety Dispensary-ah a awm loh pawhin Vety Drug Store-ah a
awm ang . Ni 7 chhung pek phawt nise.
3
Vawk til lak hnu kar khat vel a kha-chiha an thi leh mai thin hi engvang nge ?
Ans: Sakawr ekhrik ‘tetanus’ vang a nih chu. Hliam leh pemthar reng
rengah hian natna hrikin chance an neih loh nan antiseptic heng tuisen, dettol,
iodine leh antibiotics hnawih vat a, nitin a damchian hma chu hnawih a pawomawh hle a ni.
4 Kan uite vulh
hian inlengte a bauh hrat in a hap chamchi ta mai a! Kan duat ve si a, engtia
enkawl chi nge ni dawn
Ans: Ui hi ran zilhfin naum ber leh thunun awl tak an ni fo. Tawngpawng duat
luat vang a zilhhau loh leh zirtir loh chu a pawi hle. An tet lai atanga zirtir an ngai ani. Tin an thaza lutuk ninhlei in
pawi an khawih nasat loh na turin an ngho hriam tansak hi a tha hle bawk.plyer
in emaw nail cutter in emaw a tansak theih.
5 Kan thenawmte
vawkin leh ar –in rim hian min UR nitin zantin mai a. Kan inhmu sakhi tan tlat. He problem hi engtia solve chi
nge ni ang?
Ans: Ram thang mek kan ni a. Chenna
inbul hnai a ran vulhte pawh hi khap hun kan hlat tawh kher loving. Daipawn
deuhva ranvulh lah hi kan khawsak phung leh economics dinhmun in ala zir ngangf
silova. A dik adik chuan vantlang tana rimchhia siam chhuah
hi India danpui ah pawh phalloh ani hial asin. Mizote hi kan
inhrethiam leh thin mai pawh a.
Ranvulhtu chuan midang tana hnawksak lo thei
ang berin ran vulh tur ani.
I problem hi ka hrethiam,-mahse, thenawmte in
pawngpaw chachhuah ngawt ai chuan Nu ber v eve te leh Pa zawk v eve te inkawmngeih tum ula. Lengah te sawm fo ula,titi puiin
lo indawr ta ula, an ran insakna
hmun sawn duhna thinlung an put veleh nangni pawhin pui hreh lovin hlim takin thawk ho ula- In problem solve dan tha ber anih
ka ring- tun dinhmun atan chuian
6 Vety Farm ami vawk
chitha vulh tute hian an va vulh chawrche thei ve ? Kan ramah hian vawk chitha
hi an tha lo zawk ani lo maw ?
Ans: Nia, a awm ang viau mai. Vawh chithate hian
an nohtur ang ( entirnan- thanduhnate, len biknate no ngah leh no damthatna ang chite) nip
ha tur chuan an mamawh ang tawk chawtha pek a ngai a.
Vawk dang kan
enkawl ang ngawt hi chu an thatpui pha velo ani zawk e. Chuvangin vawkchaw atana siamsate hi pek theih tum hram tur ani.
7 Vawkpui kan
vulh a, a note te hian mi vawk note an tluklo tlat thin a. An chawrche tlat zel. Engtinnge kan
tih dawn ? A hring leh tep tawh a nia.!
Ans: Vawkpui chu chawtha pela, vitamin leh
mineral mixture pet el thin rawh. Tin, vawkpui leh a note te hian ‘iron’ an mamawh bik hle. Vitamin-a iron
tamna te, iron injection emaw eichi emaw te pet el thin la, an dang zar mai ang.
8 Vawksa leh a thau eng hi engvang nge ? Ei a pawi viau em
?
Ans: Natna tuar hrep anih lohva, a kawchhung taksa bung hrang hrangah natna
thalo sulhnu hmuhtur a awm anih si loh chuan, vitamin ‘E’ tlakchham vang mai ani chawk. Ei atan a hlauhawm hran
love.
RULHUT
CHUNGCHANG
Ran vulh chungchanga zawhna ka dawng leh nawlh thin a. Hmanni lawka thian pakhatin
tih takzeta min zawh hi kan hriat tlan atan a that em avangin I lo sawi dawn teh ang. Chu zawhna chu:
“Vawk rulhut hlo kan peka an ek chhuah hian ahranpaa paih lem lovin
a ek zingah an tla ve mai a. Vawk ek te chu thlai chawmna lei tha atan kan hmang leh tho thin
si a, an hlauhawm thei em? Rulhut tui te hi engtia rei nge leiah hian an dam theih?
Kan huan thlai ei te
hi a lo hlauhawm viau lo maw? Rulhutpui leh vawk bawl lam te pawh hi?”
Thuhma:
Rulhut chungchang sawi tur chuan a behbawm, ran leh mihring,
sava, sangha, hnapkhawn, saphihrik, chukchu, fanghmir te bakah huan thlai siam, ei leh in, nau awm chungchang thlengin natna maksak pui pui lo chhuah dan rapthlak, ngaihnawm bawk si The Adventure of Fearsome Worms tih
bu siam hial tham a ni awm e. Zawhnain a kawh bikte chauh kan sawi rih pahwt ang.
Vawk
Rulhut Ek Chhuah Chungchang: A tlanglawn ber leh zawh bik ber chu rulhut mum chi inches 6- 15 vela sei, Ascaris suum a ni a. Hetiang vawkin a pai chuan rulhut hlo pe kher
lo pawhin a tui tam tak an e chhuak thin a ni.
Vawk ek lei tha thlai chawm nana kan hman ang chi, lei hnawngah hian
kum 4 – 5 lai chu an dam thei a ni. Hnim leh thlaiah te hian an bet ru teuh thin a. Chung chu vawk chawa kan pek telin
emaw rulhut tui kan kuta kai vawk chawa a tel palhin emaw an chhuat an nawrna atang ringawt pawhin awlsam takin vawkin an
pai thar zel thin a ni. Chuvangin
kan vawk vulhte hi thla tin rulhut hlo peka a in te pawh vawn thianghlimm reng
a finthlak hle.
Vanneihthlak takin hetiang rulhut hi kan kawchhungah hian thang lianin
an puitling ve thei lo va, mihring tan pawi an khawih ve thei lo hlauh a ni. An
anpui deuh chiah A tumtribides an
tih chu mihring pai chi a awm ve thung a, vawk nen kan inkai tawn lem lo a ni. Vawk eka Ascaris suum tuite hi an thi
mawh hle a. Phenol-in a that thei. Tin ran ek te hi pho ro fe hnuah chauh
lei tha atan sawngbawl tur a ni.
Rulhut chi dang dang inkai chhawn theih an awm a. Chuvangin huan thlai
ilo te chu sil fai that hle a tul a ni. He lei chi ngat phei chu silfai hnauah
pawh tui sova chiah ni thei se a duhawm hle a ni.
Rulhutpui
Chungchang: Sa ei
atanga mihring kai theih rulhutpui hlauhawm bik chi thum a awm:
1)
Taenia solum - vawk bawl atanga kai
2)
Taenia saginata – bawng bawl atanga kai
3)
Diphyllobotrium – sangha atanga kai
Vawk, bawng leh sanghate hian mihring ek ami rulhutpui tui (tar lan hran thliah
thliah ang khi) an ei tel chuan an rilah rulhutpui note a lo insiam a, ril bang tawn tlangin
thisen zam te an zawh a, taksa hmun hrang hrangah inven himna kawr nen intuam hlawmin an tawmim/biru thin a. Chung chu vawk bawl, bawng bawl kan tih te hi an ni. Chutiang deuh chuan sangha ti kara awm chi pawh
a awm ve bawk a ni.
Vawk bawl chhung ami rulhutpui note ( a lu insiam) hi a paitu vawk thih hnu kar ruk thleng an dam thei a. 45°C - 50°C-a
tihsatin an thi thei. Taenia solum te hi mihring rilah feet 6 – 16 laia sei an ni thei.
Bawng bawl awmtirtu mihring eka taenia saginata tuite chu ni kang phaitual hnimah kar 8 – 14 an dam thei a.
Hmun hnawngah thla 6 thleng pawh an dam thei. Bawng bawl chhunga rulhut
note chu a paitu a bawng thih hnu ni 14 thleng an dam thei a, tihsatin 57°C-ah
an thi thei thung a ni. Mihringin taenia saginata a
pai chuan feet 10 – 25-a sei an tling thei a ni.
Sangha atanga kai chi Diphyllobotrium latum te
hi mihring rilah feet 6 – 30-a sei an tling thei bawk a ni.
Tlipna: Rulhutpuite hi sa helei atanga mihringin kai theih
an nih lain kan he lem lo va. Sa sattute leh ei tura sawngbawltute kut leh tin kar vela rulhutpui note kai ei tel
palh vanga inkai tawn a ni tlangpui. Sa bawl sa chum hmin that loh tihrawl leh
ruhkawl lian kara rulhut note (la thi lo) ei vang te pawh a ni thei bawk.
Tin kan sa zawrhna hmun enin sa insah per atang te, sa leina pawisa inthleng
kual hnu chhiar paha kut zungtang kan liah zoh zohna atang te pawh hian kai
palh theih tak chu a ni dawn. I fimkhur
zual teh ang u.
Ran chungchanga
zawhna I neih reng reng chu
Dr R Lalmakthanga hanzawt
zel rawh: rlmaka@yahoo.com